Hyaluronic Axit: Công dụng, cách dùng đúng và những sai lầm thường gặp

1. Hyaluronic axit là gì?

Hyaluronic axit (Hyaluronic Acid - HA) là một glycosaminoglycan—một chuỗi đường dài—xuất hiện tự nhiên trong da, mô liên kết và dịch khớp của cơ thể con người. Nhiệm vụ chính của nó là giữ nước và tạo độ "phồng" cho mô. Một gram HA có khả năng giữ đến 6 lít nước, biến nó thành một trong những chất hút ẩm mạnh mẽ nhất tự nhiên.

Trong da, HA chủ yếu tập trung ở lớp bì, nơi nó hoạt động như một miếng bọt biển. Bằng cách duy trì độ ẩm tối ưu, HA đóng vai trò then chốt trong việc tăng độ đàn hồi và giảm sự xuất hiện của các nếp nhăn do mất nước. Ngoài ra, HA còn tham gia tích cực vào quá trình lành vết thương và có chức năng giảm ma sát trong các khớp xương, giúp vận động trơn tru.

Sự suy giảm HA theo tuổi tác khiến da trở nên khô, kém đàn hồi, hình thành nếp nhăn. Do đó, việc bổ sung HA thông qua sản phẩm bôi hoặc các phương pháp thẩm mỹ là một trong những giải pháp hữu hiệu để chống lão hóa.

2. Các dạng HA phổ biến & khác biệt

Hyaluronic Axit được ứng dụng rộng rãi trong y học và thẩm mỹ nhưng khác biệt rất lớn về mặt cấu trúc và chức năng tùy thuộc vào cách thức sử dụng.

2.1. HA dạng bôi (serum / kem / mask)

Hyaluronic Acid dùng ngoài da (topical) tồn tại dưới nhiều kích thước phân tử khác nhau, quyết định khả năng thâm nhập của chúng:

• Phân tử lớn (High Molecular Weight - HMW): Quá lớn để thấm sâu, chúng nằm trên bề mặt da, tạo thành một lớp màng giữ ẩm, ngăn ngừa sự bốc hơi nước và làm mịn bề mặt tức thì.
• Phân tử nhỏ (Low Molecular Weight - LMW/Hydrolyzed HA): Có thể thấm sâu hơn vào lớp biểu bì nông, giúp cấp ẩm sâu và làm đầy nhẹ từ bên trong. Mục tiêu chính của HA topical là cấp ẩm tức thì, làm mịn bề mặt và giảm appearance (sự xuất hiện) của nếp nhăn mảnh.

2.2. HA dạng tiêm (filler, mesotherapy)

Dạng tiêm filler không phải là HA nguyên bản. Đây là HA đã được liên kết chéo thông qua các công nghệ đặc biệt, giúp nó tồn tại lâu hơn trong mô (từ 6 tháng đến 2 năm).

• Chức năng chính: Dùng để làm đầy, định hình thể tích (môi, rãnh mũi má, gò má, cằm) hoặc dùng làm "skinboosters" khi tiêm nông để tăng độ ẩm sâu và cải thiện chất lượng da.
• Đặc điểm an toàn: Filler HA có thể đảo ngược tác dụng bằng cách tiêm tan enzyme hyaluronidase nếu cần xử trí biến chứng hoặc kết quả không mong muốn.

Dạng tiêm meso là kỹ thuật đưa hyaluronic axit không có liên kết chéo hoặc rất ít trực tiếp vào lớp trung bì bằng kim tiêm siêu nhỏ. Phương pháp này cho phép chúng ta đưa HA đến đúng vị trí, đúng lớp da và nhờ đó da sẽ hấp thụ HA nhanh chóng nhất. Ngay sau khi tiêm meso HA, da đã trở nên căng bóng và sáng mịn rõ rệt

2.3. HA dạng uống

HA dạng uống (thường kết hợp với collagen hoặc HA đơn độc) được quảng bá là hỗ trợ hydrat hoá mô từ bên trong. Mặc dù có bằng chứng về việc tăng cường độ ẩm và cải thiện kết cấu da, chất lượng nghiên cứu về hiệu quả của HA uống còn khác nhau và cần thêm thử nghiệm.

3. Công dụng Hyaluronic Axit

3.1. Cấp ẩm và cải thiện hàng rào bảo vệ da

Một trong những công dụng nổi bật nhất của Hyaluronic Axit là khả năng cấp ẩm mạnh mẽ. Phân tử HA có cấu trúc đặc biệt, có thể hút và giữ một lượng nước lớn trong các mô, giúp làn da luôn duy trì trạng thái ẩm mịn và căng bóng. 

Khi da được bổ sung HA thường xuyên, hàng rào bảo vệ da sẽ được củng cố, từ đó giảm thiểu tình trạng mất nước qua biểu bì. Nhờ vậy, làn da trở nên mềm mại, giảm khô ráp và ít bị kích ứng bởi các yếu tố môi trường.

3.2. Làm chậm quá trình lão hóa da

Lão hóa da thường đi kèm với sự suy giảm lượng hyaluronic axit tự nhiên trong cơ thể. Bởi HA tạo ra một lớp đệm giữ ẩm và làm đầy bề mặt da, từ đó làm mờ nếp nhăn và cải thiện độ săn chắc. Khi thiếu hụt HA, da dễ bị nhăn nheo, chảy xệ và kém đàn hồi.

Việc bổ sung HA thông qua các sản phẩm bôi ngoài hoặc liệu pháp tiêm thẩm mỹ có thể giúp khắc phục tình trạng này. Bên cạnh hiệu quả tức thì, việc duy trì HA lâu dài còn giúp kích thích quá trình tái tạo tế bào da, hỗ trợ làn da duy trì vẻ trẻ trung theo thời gian.

3.3. Hỗ trợ quá trình phục hồi và tái tạo da

Hyaluronic axit không chỉ có tác dụng làm đẹp mà còn đóng vai trò quan trọng trong quá trình chữa lành vết thương. HA giúp thúc đẩy quá trình hình thành mạch máu mới và hỗ trợ sự di chuyển của tế bào, từ đó đẩy nhanh quá trình liền sẹo. 

Chính vì lý do này, nhiều sản phẩm chăm sóc da sau điều trị thẩm mỹ hoặc sau phẫu thuật thường chứa HA để rút ngắn thời gian hồi phục. Ngoài ra, HA còn giúp giảm viêm và hạn chế để lại thâm sẹo trên da.

3.4. Bảo vệ sức khỏe khớp

Ngoài công dụng trên da, hyaluronic axit còn hiện diện nhiều trong dịch khớp, nơi nó hoạt động như một chất bôi trơn tự nhiên. Khi cơ thể sản xuất ít HA theo tuổi tác, dịch khớp có xu hướng khô và kém linh hoạt, dẫn đến tình trạng đau nhức hoặc thoái hóa khớp. 

Bổ sung HA bằng đường uống hoặc tiêm trực tiếp vào khớp có thể giúp cải thiện chức năng vận động, giảm đau và hỗ trợ quá trình điều trị viêm khớp. Đây cũng là một trong những ứng dụng y học quan trọng của hyaluronic axit ngoài lĩnh vực da liễu.

3.5. Duy trì sức khỏe mắt

Mắt là bộ phận cần đến độ ẩm cao để duy trì hoạt động bình thường, và hyaluronic axit đóng vai trò rất lớn trong quá trình này. HA có trong dịch kính và nước mắt tự nhiên, giúp bôi trơn bề mặt nhãn cầu, từ đó hạn chế tình trạng khô mắt, nhức mỏi. 

Nhiều loại thuốc nhỏ mắt hiện nay được bổ sung HA để điều trị hội chứng khô mắt hoặc hỗ trợ người thường xuyên tiếp xúc với máy tính. Ngoài ra, HA còn được ứng dụng trong phẫu thuật nhãn khoa để bảo vệ mô mắt trong quá trình can thiệp y tế.

3.6. Tăng cường sức khỏe tổng thể

Không chỉ dừng lại ở làn da, khớp hay mắt, hyaluronic axit còn được xem là chất hỗ trợ quan trọng đối với sức khỏe tổng thể. Với khả năng giữ nước và tham gia vào nhiều cơ chế sinh học, HA giúp duy trì sự cân bằng dịch trong cơ thể.

Một số nghiên cứu gần đây cho thấy HA còn có tiềm năng trong việc cải thiện sức khỏe đường ruột và thúc đẩy sự phục hồi mô mềm. Nhờ đặc tính đa năng này, hyaluronic axit ngày càng được ứng dụng rộng rãi trong y học và chăm sóc sức khỏe toàn diện.

4. Ai nên và không nên sử dụng hyaluronic axit?

Mặc dù hyaluronic axit được đánh giá là một trong những hoạt chất an toàn nhất hiện nay, nhưng việc sử dụng cần phù hợp với từng đối tượng cụ thể. Để đảm bảo hiệu quả và an toàn, người dùng cần xác định rõ nhóm đối tượng nên bổ sung HA và những trường hợp cần thận trọng hoặc tránh hoàn toàn.

4.1. Đối tượng nên sử dụng HA

Những người có làn da thiếu ẩm, xuất hiện các dấu hiệu lão hóa sớm hoặc muốn cải thiện độ đàn hồi đều có thể bổ sung hyaluronic axit. Việc sử dụng HA sẽ giúp cải thiện chất lượng da và hỗ trợ sức khỏe lâu dài. Một số trường hợp điển hình bao gồm:

• Người có làn da khô, sần sùi, thường xuyên bong tróc và thiếu sức sống.
• Người bắt đầu xuất hiện nếp nhăn li ti, rãnh cười hoặc dấu hiệu chảy xệ.
• Người có làn da nhạy cảm dễ kích ứng do mất nước hoặc do thời tiết.
• Người bị thoái hóa khớp có thể được bác sĩ chỉ định tiêm HA để giảm đau và cải thiện vận động.

4.2 Đối tượng cần thận trọng hoặc tránh

Bên cạnh những lợi ích đã được chứng minh, vẫn có một số trường hợp cần cân nhắc kỹ trước khi sử dụng hyaluronic axit. Việc không tuân thủ có thể dẫn đến kích ứng da, biến chứng sau tiêm hoặc những ảnh hưởng không mong muốn khác. Các đối tượng này bao gồm:

• Người có tiền sử dị ứng với hyaluronic axit hoặc các thành phần phụ trong sản phẩm chứa HA.
• Phụ nữ đang mang thai hoặc cho con bú, đặc biệt là khi cân nhắc phương pháp tiêm meso hoặc filler HA.
• Người đang mắc các bệnh lý da liễu nghiêm trọng như viêm da cơ địa, vảy nến, chàm cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.
• Người từng gặp biến chứng với filler HA hoặc có cơ địa dễ hình thành sẹo lồi cũng nên hạn chế.

5. Cách dùng HA đúng

Việc sử dụng hyaluronic axit không đúng cách có thể khiến hiệu quả bị giảm đi đáng kể, thậm chí gây ra một số tác dụng phụ. Tùy vào hình thức sử dụng như bôi ngoài da hay tiêm, người dùng cần tuân thủ những nguyên tắc cơ bản để đạt được kết quả mong muốn và duy trì an toàn.

5.1. Khi bôi ngoài

Sản phẩm chứa hyaluronic axit ở dạng serum, kem dưỡng hay mặt nạ thường dễ sử dụng, nhưng để phát huy tối đa tác dụng thì người dùng cần thực hiện theo đúng quy trình chăm sóc da. Một số điểm quan trọng cần lưu ý bao gồm:

• Thoa lên da còn ẩm: HA là chất hút ẩm. Nó cần một "nguồn nước" để hút vào. Việc thoa HA lên da còn ẩm (sau rửa mặt hoặc sau khi xịt khoáng) giúp HA hút nước từ bên ngoài vào.
• Khoá ẩm là BẮT BUỘC: Sau khi thoa HA, bạn phải khoá lại ngay bằng một loại kem dưỡng hoặc khóa ẩm để giữ nước lại trên da. Thoa HA lên da khô trong môi trường rất khô (ví dụ: máy lạnh/mùa đông) có thể khiến HA hút ẩm từ lớp sâu hơn của da, làm da cảm thấy khó chịu và khô hơn.
• Liều lượng: Dùng 1–2 lần/ngày; chỉ cần một lượng nhỏ, dặm thêm nếu cần.

Lưu ý, với những sản phẩm chăm sóc da mới, bạn nên test thử trên vùng nhỏ trước khi dùng để xem phản ứng của da. Bảo quản HA dạng bôi theo đúng hướng dẫn của nhà sản xuất để đảm bảo về chất lượng.

5.2. Khi thực hiện dạng tiêm và uống

Dạng tiêm: Các phương pháp tiêm HA mang lại hiệu quả nhanh chóng, nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro biến chứng nếu không được thực hiện đúng cách. Vì vậy, người có nhu cầu cần chuẩn bị kỹ lưỡng và lựa chọn cơ sở uy tín. 

• Chỉ thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa/bác sĩ có kinh nghiệm, tại môi trường y tế được cấp phép, sử dụng filler chính hãng. Bác sĩ cần hiểu rõ về rủi ro tắc mạch và luôn có sẵn Hyaluronidase để xử trí cấp cứu.
• Các loại HA có thể được sử dụng kết hợp để tối ưu hiệu quả. Tuy nhiên, bạn không nên lạm dụng tiêm quá nhiều HA bởi nó có thể khiến da bị “ngột”, từ đó gây ra những ảnh hưởng tiêu cực.

Dạng uống: Dùng theo khuyến nghị liều lượng của nhà sản xuất; chọn nhà sản xuất uy tín. Tham khảo ý kiến bác sĩ nếu bạn đang dùng thuốc hoặc có bệnh lý nền.

6. Tác dụng phụ có thể gặp khi sử dụng hyaluronic axit

Mặc dù hyaluronic axit được coi là hoạt chất an toàn, nhưng trong một số trường hợp nhất định, người dùng vẫn có thể gặp tác dụng phụ. Các phản ứng này có thể xuất hiện ở cả dạng bôi ngoài da lẫn dạng tiêm, tùy theo cơ địa và cách sử dụng. Việc nắm rõ những rủi ro tiềm ẩn sẽ giúp người dùng phòng tránh và xử lý kịp thời.

6.1. Dạng sản phẩm bôi ngoài

Khi sử dụng hyaluronic axit trong mỹ phẩm, hầu hết người dùng đều không gặp vấn đề nghiêm trọng. Tuy nhiên, một số trường hợp có thể xuất hiện kích ứng nhẹ. Những phản ứng này thường thoáng qua và biến mất khi ngừng sản phẩm, bao gồm:

• Cảm giác ngứa rát hoặc đỏ da nhẹ ngay sau khi thoa sản phẩm.
• Xuất hiện mụn li ti ở vùng da dễ tắc nghẽn nếu kết hợp với sản phẩm khóa ẩm quá dày.
• Da khô hơn bình thường nếu môi trường thiếu ẩm và người dùng không bổ sung đủ nước.

6.2. Dạng tiêm (meso hoặc filler)

Các phương pháp tiêm HA mặc dù mang lại hiệu quả thẩm mỹ rõ rệt nhưng cũng tiềm ẩn nguy cơ tác dụng phụ cao hơn so với dạng bôi. Nếu không được thực hiện bởi bác sĩ có kinh nghiệm, người dùng có thể đối mặt với những biến chứng nghiêm trọng. Một số phản ứng phổ biến có thể kể đến như:

• Tác dụng phụ nhẹ/tạm thời: Sưng, bầm tím, đỏ, cảm giác đau tại chỗ tiêm; có thể xuất hiện nốt sần tạm thời.
• Hiếm gặp nhưng nghiêm trọng (Rủi ro đáng sợ nhất): Tắc mạch, có thể dẫn đến hoại tử da, thậm chí mù lòa nếu tiêm nhầm vào mạch máu. Biến chứng này cần được xử trí khẩn cấp bằng Hyaluronidase. Các báo cáo chuyên môn khuyến nghị sử dụng kỹ thuật tiêm có hướng dẫn siêu âm để tăng tính an toàn.

Xem thêm: Tác hại của tiêm meso, biến chứng và cách phòng tránh an toàn

Xem thêm: Tiêm filler có hại về sau không? Sự thật và rủi ro cần biết

6.3. Dạng uống

Phản ứng tiêu hóa nhẹ (ví dụ: đầy hơi) có thể xảy ra. Tổng thể HA uống được coi là an toàn, nhưng hiệu quả còn phụ thuộc vào chất lượng sản phẩm và liều dùng.

7. Những sai lầm thường gặp khi dùng HA (và cách tránh)

7.1. Thoa HA lên da khô hoàn toàn

• Kết quả: Trong điều kiện môi trường khô, HA có thể hút hơi ẩm ra khỏi lớp sâu hơn của da, khiến da trở nên khó chịu hoặc cảm thấy khô hơn.
• Cách sửa: Luôn thoa khi da còn ẩm (ngay sau rửa mặt hoặc dùng xịt khoáng/toner) rồi khóa ẩm bằng kem dưỡng.

7.2. Dùng quá nhiều lượng

• Kết quả: Một lượng nhỏ là đủ. Thoa quá dày dễ gây pilling (chất vón cục, mủn) khi bạn chồng nhiều sản phẩm lên sau đó, hoặc tạo thành một màng dính khó chịu trên da.
• Cách sửa: Dùng lượng nhỏ bằng hạt đậu, thoa đều và đợi thấm trước khi xếp lớp sản phẩm tiếp theo từ mỏng đến dày.

7.3. Kết hợp sai với một số sản phẩm

• Kết quả: Thoa HA sau các lớp quá đặc hoặc dầu có thể làm nó không thấm được vào da để thực hiện chức năng hút ẩm.
• Cách sửa: Tốt nhất nên áp dụng HA (dạng lỏng) trước các loại kem dưỡng hoặc dầu dày.

7.4. Hi vọng HA dạng bôi “thay thế” dạng tiêm

• Kết quả: HA dạng bôi chỉ cấp ẩm bề mặt và cải thiện tạm thời các nếp nhăn nông. Nó không có khả năng tạo thể tích hay làm đầy mô sâu như filler HA liên kết chéo.
• Cách sửa: Nếu mục tiêu là làm đầy và định hình sâu dưới da, bạn bắt buộc phải dùng filler dưới da và thực hiện với bác sĩ chuyên khoa.

7.5. Tiêm filler ở chỗ không phải bác sĩ hoặc dùng filler không chính hãng

• Kết quả: Đây là nguyên nhân hàng đầu của các biến chứng nặng nề, từ nhiễm trùng, dị ứng kéo dài đến tắc mạch.
• Cách sửa: Chỉ thực hiện tiêm filler tại cơ sở y tế được cấp phép, kiểm tra hộp/lô sản phẩm chính hãng, và chỉ yêu cầu bác sĩ có kỹ năng thực hiện.

Tham khảo dịch vụ tiêm filler tại Thái Hà Clinic tại đây.