Bệnh nấm da đầu có lây không? Con đường lây nhiễm? Cách xử lý

1. Nấm da đầu là gì?

Nấm da đầu là một dạng nhiễm trùng da đầu và nang tóc, gây ra bởi một nhóm vi nấm được gọi là Dermatophyte. Các loại nấm phổ biến nhất gây bệnh này bao gồm Trichophyton và Microsporum.

Những vi nấm này tấn công vào lớp sừng của da đầu và thân tóc, gây tổn thương các nang tóc. Điều này dẫn đến các biểu hiện đặc trưng như rụng tóc thành mảng, ngứa da đầu, xuất hiện các vảy trắng hoặc đỏ, và đôi khi có thể gây viêm nhiễm, hình thành mụn mủ.

2. Bệnh nấm da đầu có lây không?

Câu trả lời là: CÓ, nấm da đầu là một bệnh lý có tính chất lây lan cao. Theo TS.BS Vũ Thái Hà (Phụ trách chuyên môn phòng khám da liễu thẩm mỹ Thái Hà) cho biết: Nấm da đầu phát triển mạnh khi điều kiện sinh hoạt không đảm bảo vệ sinh. Bệnh có thể lây từ động vật sang người hoặc lây từ người sang người. Ngoài ra, nếu không được kiểm soát và điều trị tốt, nấm còn có thể lan xuống mặt và thân người.

2.1 Con đường lây truyền

• Tiếp xúc trực tiếp: Nấm có thể lây trực tiếp từ da đầu hoặc vùng tóc bị nhiễm của người bệnh sang người lành thông qua tiếp xúc da kề da. Điều này thường xảy ra khi có các vết trầy xước nhỏ trên da đầu.
• Lây gián tiếp qua đồ dùng cá nhân: Đây là con đường lây truyền phổ biến nhất. Vi nấm có thể tồn tại trên các vật dụng cá nhân của người bệnh như lược, mũ, gối, khăn tắm, ga trải giường, máy cắt tóc, và lây sang người khác khi dùng chung.
• Lây truyền qua động vật: Chó, mèo, hoặc các vật nuôi khác có thể mang vi nấm và lây cho người thông qua tiếp xúc trực tiếp (ôm, vuốt ve) hoặc gián tiếp qua lông rụng, đồ dùng của thú cưng. Trẻ em thường có nguy cơ cao hơn khi chơi với vật nuôi bị nhiễm.

2.1 Ai dễ bị lây?

Một số đối tượng có nguy cơ cao hơn bị nhiễm nấm da đầu do đặc điểm sinh lý, môi trường hoặc thói quen:

• Trẻ em (độ tuổi 3–10 tuổi): Đây là đối tượng phổ biến nhất do hệ miễn dịch còn non yếu, thường xuyên tiếp xúc gần với nhau trong trường học, nhà trẻ và có thói quen dùng chung đồ dùng.
• Người có hệ miễn dịch yếu: Những người mắc các bệnh mãn tính (như tiểu đường, HIV/AIDS), hoặc đang dùng thuốc ức chế miễn dịch có khả năng đề kháng kém, dễ bị nhiễm nấm hơn.
• Môi trường sinh hoạt tập thể: Các khu vực đông người, ẩm thấp, kém vệ sinh như ký túc xá, nhà trẻ, trường học, khu quân đội, hoặc các tiệm cắt tóc, spa không đảm bảo vệ sinh dụng cụ.
• Người có tiền sử tiếp xúc: Người sống chung với người thân bị nấm da đầu hoặc tiếp xúc với thú nuôi bị nhiễm nấm.

3. Yếu tố làm tăng nguy cơ lây nhiễm

Yếu tố trong sinh hoạt và môi trường có thể làm tăng nguy cơ mắc nấm da đầu:

• Môi trường ô nhiễm, nóng ẩm: Những vùng ẩm thấp, nguồn nước bị ô nhiễm hoặc sống chung với động vật… dễ bị nấm da đầu. Khí hậu nóng ẩm là điều kiện lý tưởng cho vi nấm Dermatophyte phát triển.
• Thú cưng mắc bệnh: Nếu thú cưng nhà bạn bị nấm thì khả năng bị lây từ chúng rất cao. Vì vậy, thường xuyên tắm rửa sạch sẽ cho thú cưng sẽ là cách giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm khá hiệu quả.
• Da đầu ẩm ướt kéo dài: Môi trường nóng, ẩm kéo dài tạo điều kiện thuận lợi cho nấm da đầu phát triển. Đặc biệt là khi bạn ra nhiều mồ hôi sau tập luyện, chơi thể thao nhưng "quên tắm". Hay đi ngủ khi tóc chưa khô. Ngoài ra, không nên đội mũ quá chật, đội mũ khi tóc còn ẩm, hoặc không làm khô tóc hoàn toàn sau khi gội/đi mưa về.

• Vệ sinh cá nhân kém: Không gội đầu thường xuyên, để mồ hôi, bã nhờn, tế bào chết và bụi bẩn tích tụ, tạo môi trường ẩm ướt thuận lợi cho nấm phát triển.
• Thói quen sờ, gãi, chà xát da đầu: Hành động này có thể tạo ra các vết trầy xước nhỏ, mở đường cho vi nấm xâm nhập.

4. Dấu hiệu nhận biết bệnh nấm da đầu?

Việc nhận biết sớm các triệu chứng giúp điều trị kịp thời và ngăn ngừa lây lan.

4.1 Dấu hiệu sớm

• Ngứa da đầu: Đây là triệu chứng phổ biến nhất, có thể từ ngứa nhẹ đến ngứa dữ dội, đặc biệt là khi da đầu đổ mồ hôi hoặc về đêm.
• Gàu nhiều: Xuất hiện các vảy trắng li ti hoặc mảng vảy lớn trên da đầu và tóc, dễ bong tróc.
• Rụng tóc từng mảng: Tóc có thể rụng thành từng mảng tròn hoặc không đều, để lộ vùng da đầu có vảy. Sợi tóc trong vùng bị ảnh hưởng có thể bị gãy sát gốc.
• Vảy trắng/đỏ trên da đầu: Các mảng da có thể bong tróc vảy trắng hoặc ửng đỏ, có ranh giới rõ ràng.

4.2 Dấu hiệu nặng

Khi bệnh tiến triển nặng hoặc không được điều trị, các triệu chứng có thể nghiêm trọng hơn:

• Tóc gãy sát gốc: Sợi tóc trở nên yếu, dễ gãy rụng hoặc mủn sát gốc, khiến tóc trông thưa và xơ xác.
• Da viêm đau, nổi mủ: Vùng da đầu bị viêm đỏ, sưng tấy, đau khi chạm vào, và có thể xuất hiện các mụn mủ hoặc sẩn cục.
• Có mùi hôi: Do sự phát triển của vi nấm và vi khuẩn, da đầu có thể có mùi khó chịu.
• Sưng hạch vùng cổ: Hạch bạch huyết ở vùng cổ hoặc sau tai có thể sưng to và đau khi cơ thể phản ứng với nhiễm trùng.
• Có thể dẫn tới Kerion (áp xe da đầu): Đây là một phản ứng viêm nặng, biểu hiện bằng một khối sưng lớn, đau, có mủ trên da đầu, có thể để lại sẹo vĩnh viễn và rụng tóc không hồi phục.

5. Nấm da đầu có nguy hiểm không?

Nấm da đầu, tuy không đe dọa tính mạng, nhưng có thể gây ra nhiều phiền toái và biến chứng nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách.

5.1 Mức độ nguy hiểm

• Thường không nguy hiểm đến tính mạng, nhưng ảnh hưởng nghiêm trọng đến thẩm mỹ và chất lượng sống.
• Gây khó chịu, ngứa ngáy, mất tự tin, đặc biệt ở trẻ em có thể bị trêu chọc, ảnh hưởng tâm lý.

5.2 Các biến chứng tiềm ẩn

• Rụng tóc vĩnh viễn: Nếu nhiễm trùng sâu hoặc hình thành Kerion, nang tóc có thể bị phá hủy hoàn toàn, dẫn đến rụng tóc vĩnh viễn và để lại sẹo.
• Nhiễm trùng thứ phát: Gãi nhiều có thể làm tổn thương da, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập, gây nhiễm trùng thứ phát (ví dụ: chốc lở, viêm mô tế bào).
• Lây lan: Nấm có thể lan sang các vùng da khác trên cơ thể hoặc lây nhiễm cho người khác, đặc biệt là các thành viên trong gia đình hoặc bạn bè tiếp xúc gần.
• Ảnh hưởng tâm lý: Gây căng thẳng, lo lắng, tự ti cho người bệnh.

6. Chẩn đoán và điều trị

Khi có bất kỳ dấu hiệu nghi ngờ nấm da đầu, bạn nên đến gặp bác sĩ chuyên khoa da liễu để được chẩn đoán chính xác và có phác đồ điều trị phù hợp.

6.1 Chẩn đoán

• Khám da đầu bằng ánh sáng Wood: Bác sĩ sử dụng đèn Wood (đèn tử ngoại) để kiểm tra da đầu. Một số loại nấm sẽ phát quang dưới ánh đèn này, giúp chẩn đoán sơ bộ.
• Soi tươi trực tiếp: Bác sĩ sẽ lấy mẫu vảy da hoặc sợi tóc từ vùng bị ảnh hưởng, soi dưới kính hiển vi sau khi xử lý bằng dung dịch KOH (potassium hydroxide). Phương pháp này giúp phát hiện nhanh sự có mặt của vi nấm.
• Cấy nấm: Mẫu bệnh phẩm sẽ được cấy vào môi trường nuôi cấy đặc biệt để xác định chính xác loài nấm gây bệnh. Phương pháp này mất nhiều thời gian hơn (vài tuần) nhưng cho kết quả chính xác nhất, giúp định hướng điều trị.

6.2 Phương pháp điều trị

Điều trị nấm da đầu thường cần sự kết hợp giữa thuốc uống và thuốc bôi/dầu gội đặc trị.

• Thuốc uống: Đây là phương pháp điều trị chính và hiệu quả nhất, cần dùng theo chỉ định của bác sĩ:
  + Griseofulvin: Thường được sử dụng cho trẻ em, cần uống kèm bữa ăn có chất béo để tăng hấp thu. Thời gian điều trị có thể kéo dài 6-12 tuần.
  + Terbinafine, Itraconazole, Fluconazole: Các loại thuốc kháng nấm thế hệ mới, có hiệu quả cao và thời gian điều trị có thể ngắn hơn (4-8 tuần) so với Griseofulvin.
• Thuốc bôi tại chỗ: Được sử dụng để hỗ trợ điều trị, giảm viêm và ngăn ngừa lây lan: Kem kháng nấm, ví dụ: Ketoconazole, Clotrimazole, Ciclopirox dạng kem hoặc gel. Thoa lên vùng da bị ảnh hưởng theo chỉ dẫn.
• Dầu gội trị nấm: Giúp làm sạch da đầu, loại bỏ bào tử nấm và hỗ trợ thuốc uống phát huy tác dụng. Các loại dầu gội thường chứa selenium sulfide hoặc ketoconazole shampoo. Nên dùng 2-3 lần/tuần và để dầu gội trên da đầu vài phút trước khi xả sạch.

7. Phòng ngừa tái nhiễm và lây lan

Phòng ngừa là yếu tố then chốt để tránh nấm da đầu tái phát và bảo vệ những người xung quanh.

7.1 Giữ vệ sinh cá nhân và môi trường

• Không dùng chung đồ dùng cá nhân: Tuyệt đối không dùng chung lược, khăn tắm, mũ, gối, chăn, kẹp tóc, băng đô, hoặc bất kỳ vật dụng nào tiếp xúc trực tiếp với da đầu hoặc tóc của người khác.
• Giặt sạch đồ dùng cá nhân: Quần áo, mũ, ga trải giường, vỏ gối của người bệnh nên được giặt bằng nước nóng (nếu chất liệu cho phép) và phơi khô dưới ánh nắng mặt trời để tiêu diệt vi nấm.
• Vệ sinh nhà cửa: Giữ nhà cửa, đặc biệt là phòng ngủ và phòng tắm, luôn khô ráo, sạch sẽ, thoáng mát. Thường xuyên hút bụi và lau chùi bề mặt.
• Tránh tiếp xúc với thú cưng bị nhiễm: Nếu chó, mèo, hoặc vật nuôi khác có dấu hiệu rụng lông, gãi nhiều, hoặc có tổn thương da, hãy đưa chúng đi khám thú y và điều trị kịp thời để tránh lây nhiễm cho người. Tắm và vệ sinh định kỳ cho vật nuôi.
• Rửa tay kỹ: Luôn rửa tay sạch bằng xà phòng sau khi chạm vào vùng da đầu bị nấm hoặc sau khi tiếp xúc với người/vật nuôi bị nhiễm.
• Khử trùng dụng cụ: Nếu sử dụng máy cắt tóc, lược ở tiệm cắt tóc, hãy đảm bảo chúng được khử trùng đúng cách.

7.2 Nâng cao sức khỏe và theo dõi

• Nâng cao sức đề kháng: Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, ngủ đủ giấc, tập thể dục đều đặn để tăng cường hệ miễn dịch của cơ thể, giúp chống lại vi nấm tốt hơn.
• Tuân thủ phác đồ điều trị: Nếu đang điều trị nấm da đầu, hãy tuân thủ nghiêm ngặt chỉ định của bác sĩ về liều lượng và thời gian dùng thuốc, ngay cả khi triệu chứng đã cải thiện, để đảm bảo diệt trừ nấm hoàn toàn và tránh tái phát.

8. Khi nào cần đi khám bác sĩ?

Bạn nên tìm đến bác sĩ chuyên khoa da liễu ngay lập tức nếu xuất hiện các dấu hiệu sau:

• Nghi ngờ nhiễm nấm: Khi có bất kỳ triệu chứng nào của nấm da đầu (ngứa, gàu nhiều, rụng tóc thành mảng, vảy trắng) mà không cải thiện sau 1-2 tuần tự chăm sóc hoặc dùng dầu gội thông thường.
• Tổn thương lan rộng: Nấm da đầu lây lan nhanh chóng hoặc xuất hiện ở các vùng khác trên cơ thể.
• Có mủ, sưng, đau, hoặc sờ thấy cục trên da đầu (Kerion): Đây là dấu hiệu của nhiễm trùng nặng, cần can thiệp y tế khẩn cấp.
• Có biểu hiện toàn thân: Sốt, viêm hạch bạch huyết vùng cổ.
• Nấm da đầu tái phát: Sau khi đã điều trị khỏi nhưng bệnh lại xuất hiện trở lại.
• Ở trẻ em, phụ nữ mang thai hoặc người có bệnh lý nền: Những đối tượng này cần được bác sĩ thăm khám và tư vấn điều trị riêng biệt để đảm bảo an toàn và hiệu quả.

Nấm da đầu là một bệnh lý phổ biến nhưng hoàn toàn có thể điều trị khỏi nếu được chẩn đoán sớm và áp dụng đúng phương pháp. Việc chủ động nhận biết dấu hiệu, áp dụng các biện pháp vệ sinh và phòng ngừa đúng cách, cùng với việc thăm khám bác sĩ kịp thời khi cần thiết, sẽ giúp bạn bảo vệ làn da đầu khỏe mạnh và tự tin.