Nấm da đầu là gì? Nguyên nhân, dấu hiệu, chẩn đoán và cách điều trị

1. Bệnh nấm da đầu là gì?

Nấm da đầu là một loại nhiễm trùng da liễu do vi nấm thuộc nhóm dermatophyte gây ra. Những vi nấm này tấn công vào lớp sừng của da đầu và các sợi tóc, gây ra các tổn thương từ nhẹ đến nặng. Khi bị nhiễm, nấm sẽ ăn sâu vào nang tóc, làm tóc yếu và dễ gãy, dẫn đến rụng tóc hoặc tạo ra các mảng hói.

Mặc dù có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, bệnh phổ biến nhất ở trẻ em. Độ tuổi mắc bệnh chủ yếu là 3–10 tuổi, người lớn ít gặp hơn. Tại Việt Nam, nấm da đầu chiếm khoảng 15–20% tổng số ca nhiễm nấm ngoài da ở trẻ em. Bệnh có thể dễ dàng lây lan từ người sang người hoặc từ động vật sang người, gây ảnh hưởng không nhỏ đến sinh hoạt và tâm lý người bệnh.

2. Nguyên nhân gây nấm da đầu

Có nhiều yếu tố dẫn đến nấm da đầu, từ tác nhân trực tiếp cho đến điều kiện môi trường và tình trạng sức khỏe của mỗi người.

2.1. Do vi nấm dermatophyte

Tác nhân chính gây nấm da đầu là các vi nấm thuộc nhóm dermatophyte. Hai loại vi nấm thường gặp nhất là Trichophyton và Microsporum. Chúng có khả năng tồn tại lâu dài trong môi trường và xâm nhập vào da đầu thông qua các vết xước hoặc tổn thương nhỏ. Khi xâm nhập, vi nấm sẽ phát triển trong nang tóc, phá vỡ cấu trúc keratin của tóc và gây ra tình trạng viêm nhiễm, làm tóc gãy rụng.

2.2 Lây nhiễm nấm da đầu

Nấm da đầu có tính lây nhiễm cao. Bệnh có thể lây qua:

• Tiếp xúc trực tiếp: Qua việc ôm ấp, chơi đùa với người bệnh, hoặc tiếp xúc với thú cưng (chó, mèo) bị nhiễm nấm.
• Tiếp xúc gián tiếp: Thông qua việc sử dụng chung các vật dụng cá nhân như lược, khăn tắm, mũ, gối hoặc ga trải giường với người nhiễm nấm.

Chi tiết xem thêm: Bệnh nấm da đầu có lây không? Con đường lây nhiễm? Cách xử lý

2.3. Môi trường ẩm ướt, vệ sinh kém

Môi trường ẩm ướt là điều kiện lý tưởng để vi nấm sinh sôi và phát triển. Việc giữ da đầu ẩm, ra mồ hôi nhiều do thời tiết hoặc hoạt động thể chất, cộng thêm thói quen không gội đầu thường xuyên hoặc không làm khô tóc sau khi gội, tạo điều kiện thuận lợi cho nấm phát triển mạnh mẽ.

Vẫn có những trường hợp dù gội đầu thường xuyên mà vẫn bị nấm. Đó là khi gội không sạch, không làm sạch hoàn toàn dầu gội, dầu xả hoặc dầu ủ tóc làm cho nấm sinh sôi nhanh chóng.

2.4. Hệ miễn dịch suy yếu

Những người có hệ miễn dịch kém hoặc suy giảm miễn dịch do mắc các bệnh mạn tính, đang điều trị bằng thuốc ức chế miễn dịch, hoặc đơn giản là trẻ em và người già, sẽ dễ bị nhiễm nấm hơn. Hệ miễn dịch không đủ mạnh để chống lại sự tấn công của vi nấm, khiến bệnh dễ bùng phát và khó kiểm soát.

3. Các biểu hiện và triệu chứng

Dấu hiệu của nấm da đầu rất đa dạng, tùy thuộc vào chủng vi nấm và phản ứng của cơ thể. Bạn nên chú ý đến những biểu hiện sau:

3.1. Ngứa, vảy, bong tróc

Đây là triệu chứng phổ biến nhất, thường xuất hiện dưới dạng các mảng da khô, bong vảy màu trắng hoặc xám trên da đầu. Tình trạng này có thể bị nhầm lẫn với gàu, nhưng các mảng nấm da đầu thường tập trung thành từng vùng rõ rệt và gây ngứa dai dẳng, khó chịu hơn.

3.2. Rụng tóc thành mảng hoặc tóc gãy

Tóc trở nên yếu, dễ gãy rụng ở sát chân tóc. Các sợi tóc gãy có thể để lại những "đốm đen" (black dot) trên da đầu. Ở giai đoạn nặng hơn, người bệnh có thể bị rụng tóc thành những mảng hói lớn, có hình tròn hoặc bầu dục, khiến da đầu lộ ra.

3.3. Vùng da viêm đỏ, có thể sưng tấy hoặc hình thành kerion

Tình trạng viêm nhiễm do nấm có thể khiến vùng da đầu bị đỏ, sưng tấy, thậm chí có thể xuất hiện các nốt mụn mủ. Trong một số trường hợp nặng, bệnh có thể hình thành các mảng sưng đau, phù nề, có mủ gọi là kerion. Đây là dấu hiệu của một phản ứng viêm mạnh, cần được điều trị khẩn cấp để tránh để lại sẹo vĩnh viễn trên da đầu.

3.4. Sốt nhẹ, hạch vùng cổ sưng

Khi nấm da đầu gây ra tình trạng viêm nhiễm nghiêm trọng, hệ miễn dịch của cơ thể sẽ phản ứng bằng cách gây sốt nhẹ. Đồng thời, các hạch bạch huyết ở vùng cổ hoặc sau tai có thể bị sưng, đau do phải hoạt động để chống lại nhiễm trùng.

4. Chẩn đoán

Để chẩn đoán chính xác nấm da đầu, bạn cần đến gặp bác sĩ chuyên khoa da liễu. Quá trình chẩn đoán thường bao gồm:

4.1. Khám lâm sàng

Bác sĩ sẽ kiểm tra kỹ lưỡng da đầu, quan sát các mảng tổn thương, dấu hiệu rụng tóc đặc trưng và mức độ viêm nhiễm. Đây là bước đầu tiên để loại trừ các bệnh da liễu khác có triệu chứng tương tự như vảy nến, viêm da tiết bã.

4.2. Xét nghiệm hỗ trợ

Để xác định chính xác tác nhân gây bệnh, bác sĩ có thể yêu cầu thực hiện một số xét nghiệm:

• Soi tươi KOH: Lấy mẫu tóc hoặc vảy da đầu để soi dưới kính hiển vi, tìm kiếm sợi nấm.
• Nuôi cấy nấm: Nuôi cấy mẫu bệnh phẩm trong môi trường chuyên biệt để xác định chính xác chủng vi nấm gây bệnh, giúp bác sĩ đưa ra phác đồ điều trị hiệu quả nhất.
• Soi dưới đèn Wood: Một số loại nấm (như Microsporum) có thể phát quang dưới ánh sáng của đèn Wood, giúp bác sĩ xác định vùng tổn thương một cách nhanh chóng.

5. Điều trị nấm da đầu

Điều trị nấm da đầu cần sự kiên trì và tuân thủ chặt chẽ theo hướng dẫn của bác sĩ. Hầu hết các trường hợp đều cần kết hợp nhiều phương pháp.

5.1. Thuốc uống kháng nấm

Đây là phương pháp điều trị chính và hiệu quả nhất vì thuốc uống có thể tấn công vi nấm từ bên trong nang tóc. Các loại thuốc thường được sử dụng bao gồm Griseofulvin hoặc Terbinafine, Itraconazole, Fluconazole... Thời gian điều trị thường kéo dài từ 4 đến 12 tuần, tùy thuộc vào mức độ nặng nhẹ của bệnh và loại nấm gây ra.

5.2. Dầu gội và thuốc bôi hỗ trợ

Bên cạnh thuốc uống, việc sử dụng các loại dầu gội đặc trị có chứa selenium sulfide 2.5% hoặc ciclopirox là rất cần thiết. Chúng giúp tiêu diệt các bào tử nấm trên bề mặt da đầu, ngăn ngừa sự lây lan sang các vùng khác và giảm nguy cơ lây nhiễm cho người xung quanh. Thuốc bôi cũng có thể được dùng để giảm ngứa và viêm.

Ngoài ra, có thể gội đầu bằng các loại thảo dược tự nhiên để ngăn chặn nấm. Phổ biến nhất là dùng bồ kết để gội đầu. Bởi trong trái bồ kết chưa hoạt chất Saponin, hỗ trợ làm sạch da đầu hiệu quả và giúp tóc bóng mượt, chắc khoẻ hơn. Đây cũng là cách trị nấm da đầu tại nhà an toàn và hiệu quả.

5.3. Điều trị nấm da đầu với ánh sáng sinh học

Ánh sáng IPL cũng được sử dụng trong điều trị viêm da đầu do nấm hoặc vi khuẩn gây ra. Năng lượng ánh sáng sẽ giúp triệt tiêu tác nhân gây bệnh, cải thiện viêm da mà không gây tổn thương đến da đầu và nang tóc. Ngoài ra, phương pháp này cũng kích thích tuần hoàn máu ở vùng da đầu và hỗ trợ nang tóc phục hồi một cách nhanh chóng nhất.

5.4. Điều trị đồng thời thú cưng, người nhà

Để ngăn ngừa tái phát, cần kiểm tra và điều trị đồng thời cho các thú cưng hoặc thành viên trong gia đình nếu họ cũng có dấu hiệu nhiễm nấm. Đồng thời, hãy khử khuẩn các vật dụng cá nhân và môi trường sống của bạn để loại bỏ hoàn toàn mầm bệnh.

6. Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nấm da đầu dạng nhẹ có thể tự khỏi thông qua việc giữ vệ sinh da đầu một cách cẩn thận. Bạn nên đến gặp bác sĩ chuyên khoa da liễu ngay nếu thấy các dấu hiệu nghiêm trọng như:

• Rụng tóc thành mảng lớn, lan rộng.
• Xuất hiện các tổn thương có mủ, gây đau đớn.
• Các triệu chứng không thuyên giảm sau khi điều trị tại nhà bằng các sản phẩm không kê đơn.
• Nấm da đầu tái phát nhiều lần.

7. Phòng ngừa và ngăn tái phát

Phòng bệnh hơn chữa bệnh, hãy thực hiện các biện pháp đơn giản sau để tránh nấm da đầu và ngăn ngừa tái phát:

• Không dùng chung vật dụng cá nhân: Tuyệt đối không dùng chung mũ, lược, gối, khăn tắm... với người khác, đặc biệt là khi có người thân đang mắc bệnh.
• Giữ vệ sinh da đầu sạch và khô ráo: Gội đầu thường xuyên, đảm bảo da đầu luôn khô thoáng, nhất là sau khi gội và vận động mạnh.
• Vệ sinh đồ dùng: Giặt chăn ga, gối, mũ, khăn bằng nước nóng để tiêu diệt bào tử nấm. Phơi khô đồ dùng ở nơi thoáng mát, có ánh nắng mặt trời.
• Theo dõi sức khỏe thú cưng: Nếu nuôi thú cưng, hãy kiểm tra thường xuyên và đưa chúng đến bác sĩ thú y ngay khi có dấu hiệu rụng lông, mẩn đỏ.
• Kiểm tra nguồn nước sinh hoạt đảm bảo vệ sinh.
• Búi cao tóc, cắt tỉa tóc để da đầu của bạn không bị nóng, bí.
• Không cào gãi da đầu khi bị ngứa.
• Hạn chế thay đổi kiểu tóc và màu tóc có sử dụng hoá chất.

8. Một số câu hỏi liên quan đến bệnh nấm da đầu

• Bệnh nấm da đầu có ảnh hưởng đến tóc không?

Có. Nấm không chỉ gây bệnh ở da đầu mà còn ảnh hưởng đến cấu trúc của nang tóc và cả sợi tóc. Nguyên nhân gây ra tình trạng tóc gãy rụng. Vùng bị nấm da đầu dẫn đến viêm và sẹo sẽ bị rụng tóc vĩnh viễn.

• Cạo đầu có trị được nấm không?

Cạo đầu sẽ được thực hiện với các trường hợp bị nấm da đầu nặng. Tuy nhiên, đây không phải là cách có thể giúp khỏi nấm hoàn toàn. Cạo tóc chỉ giúp chúng ta kiểm soát bệnh dễ dàng hơn. Nấm vẫn sẽ sinh sống ở phần da đầu nên phải được điều trị một cách tích cực hơn.

• Nấm da đầu có thể lây lan vùng khác trên thân thể không?

Hoàn toàn có thể. Nấm da đầu có thể lan xuống vùng mặt má, cổ hoặc thân người nếu không được điều trị kịp thời. Nấm da lúc này sẽ làm giảm chất lượng cuộc sống và khiến cho người bệnh tiêu hao về tài chính do điều trị kéo dài hơn bình thường.

• Bị nấm da đầu có nên gội đầu thường xuyên?

Khi bị nấm da đầu, bạn nên hội đầu thường xuyên nhưng không phải là liên tục. Bởi nếu gội đầu quá nhiều, nhiều lần trong ngày cũng sẽ ảnh hưởng đến da đầu và tóc. Điều này không có lợi cho việc điều trị và kiểm soát bệnh nấm da.

Nấm da đầu là một bệnh lý da liễu tuy phổ biến nhưng có thể được điều trị dứt điểm nếu được chẩn đoán và xử lý đúng cách. Việc hiểu rõ về nguyên nhân, các triệu chứng và tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ là chìa khóa để phục hồi làn da đầu khỏe mạnh. Đừng ngần ngại tìm kiếm sự giúp đỡ từ các bác sĩ của chúng tôi tại phòng khám da liễu thẩm mỹ Thái Hà ngay khi phát hiện những dấu hiệu bất thường để đảm bảo hiệu quả điều trị cao nhất và tránh các biến chứng đáng tiếc.