Nấm da là gì? Dấu hiệu nhận biết sớm? Cách điều trị hiệu quả

1. Bệnh nấm da là gì?

Nấm da (superficial fungal infection) là bệnh lý nhiễm trùng ngoài da do các loại vi nấm gây nên. Chúng thường phát triển mạnh trong môi trường ẩm ướt và ấm áp. Bệnh có thể ảnh hưởng đến nhiều vùng cơ thể khác nhau, bao gồm: da đầu, da thân mình, vùng bẹn, bàn tay, bàn chân, và móng.

Vi nấm này vẫn tồn tại quanh môi trường sống và ở trên cơ thể khỏe mạnh của người. Tuy nhiên, ở điều kiện bình thường thì chúng không gây ảnh hưởng đến sức khoẻ. Khi có điều kiện thuận lợi thì vi nấm này sẽ gia tăng về số lượng và gây bệnh nấm da.

Theo tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính mỗi năm có hơn 1 tỷ ca nhiễm nấm da trên toàn cầu. Tại Việt Nam, theo số liệu thống kê chưa đầy đủ của Viện Da liễu Trung ương, có khoảng 20 – 30% số bệnh nhân đến khám da liễu có liên quan đến bệnh do vi nấm.

Triệu chứng thường gặp của nấm da bao gồm: ngứa ngáy, bong tróc da, nổi mẩn đỏ, xuất hiện các mảng vảy trắng hoặc đỏ. Nếu không được điều trị, tổn thương có thể lan rộng ra các vùng da lân cận, gây khó chịu và mất thẩm mỹ.

2. Nhận biết các bệnh nấm da

Nấm da sẽ phát triển khi có các điều kiện thuận lợi như môi trường ẩm ướt, vệ sinh kém, chấn thương, sử dụng kháng sinh tại chỗ lâu dài, suy giảm miễn dịch,…). Tác nhân gây bệnh rất đa dạng với hơn 30 chủng nấm đã được phát hiện. Trong đó, các loại nấm candida Trichophyton, Epidermophyton, Microsporum có tính phổ biến nhất. 

Các dạng nấm da thường gặp nhất hiện nay gồm:

2.1 Nấm Candida

Candida là một loại nấm men sống ký sinh trên cơ thể con người. Nấm thường sống ở những vùng niêm mạc ẩm ướt như da, miệng, ruột, vùng kín âm đạo mà không gây hại đến sức khoẻ. 

Tuy nhiên, khi có điều kiện thuận lợi như vệ sinh cá nhân kém, mất cân bằng miễn dịch tự nhiên thì nấm men sẽ tăng nhanh về số lượng. Lúc này, các dấu hiệu nấm Candida sẽ xuất hiện ở nhiều vị trí khác nhau trên cơ thể.

Dấu hiệu đặc trưng của bệnh nấm Candida:

• Nấm Candida âm đạo: Ngứa, khí hư trắng đặc như bã đậu, nóng rát vùng kín…
• Nấm miệng (tưa miệng): Thường gặp ở trẻ nhỏ với mảng trắng xuất hiện trong khoang miệng.
• Nấm Candida da: Mẩn đỏ, tróc vảy, nứt da, thường ở vùng ẩm như bẹn, nách.

2.2 Nấm da đầu

Nấm da đầu là bệnh gây ra nhiều phiền toái và làm ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Bệnh có liên quan đến hoạt động của vi nấm ở vùng da đầu và chân tóc. Nhất là khi da đầu đổ nhiều mồ hôi và không được làm sạch đúng cách thì nấm sẽ phát triển cực nhanh.

Bệnh nấm da đầu thường có các biểu hiện đặc trưng sau:

• Da đầu viêm đỏ, tóc bết dính và có thể có mùi hôi.
• Bong vảy màu trắng với kích thước lớn nhỏ khác nhau.
• Cảm giác ngứa da đầu kéo dài, thôi thúc việc cào gãi.
• Người bị nấm da đầu còn bị rụng tóc nhiều hơn bình thường.
• Da đầu bị tổn thương dẫn đến viêm, nhiễm trùng…

2.3 Nấm kẽ

Nấm kẽ là dạng nấm da phổ biến, ảnh hưởng đến các vùng kẽ ngón tay, kẽ ngón chân. Nấm kẽ còn được biết đến với tên gọi khác là nước ăn chân. Bởi bệnh thường xảy ra khi các kẽ ngón có tiếp xúc thường xuyên với nước gây ẩm ướt và tạo cơ hội cho nấm phát triển.

Bệnh nấm kẽ cũng có thể ảnh hưởng đến một số vị trí cơ thể khác. Nhất là các vùng có nếp gấp da lớn, có khả năng lắng đọng mồ hôi như vùng cổ, nách, tai, mông, bẹn… Bệnh gây tổn thương da, viêm loét và cảm giác đau đớn khó chịu.

Tác nhân gây nấm kẽ đa dạng. Bao gồm các loại nấm nhiễm candida, epidermophyton, trichophyton, microsporum trichophyton,... Nấm kẽ cần được điều trị sớm để không làm giảm chất lượng cuộc sống.

2.4 Nấm da tay

Nấm da tay (tinea manuum) chiếm khoảng 13% tổng số ca nấm da được phát hiện và điều trị. Con số  này chưa đầy đủ và vẫn đang có dấu hiệu gia tăng. Do đó, có thể xem nấm da tay là bệnh về da phổ biến nhất hiện nay.

Nấm phát triển ở vùng da tay như lòng bàn tay, mu bàn tay hoặc các ngón tay. Thường gặp ở những người làm việc bằng tay trong điều kiện ẩm ướt, thường xuyên phải đeo găng tay cao su để bảo vệ tay.

Dấu hiệu đặc trưng của nấm da tay gồm: 

• Nổi mẩn, nổi mụn ở mu bàn tay hoặc lòng bàn tay.
• Hiện tượng ngứa ngáy, ngứa kéo dài.
• Nấm da tay có thể phát triển theo đợt.
• Khả năng tái phát cao và gây ảnh hưởng đến cuộc sống.

2.5 Bệnh nấm móng

Nấm móng (Onychomycosis) cũng là bệnh nấm da phổ biến, chiếm tỷ lệ khoảng 10 – 20%. Bệnh ảnh hưởng chủ yếu đến người trưởng thành, ít gặp ở trẻ nhỏ.

Nấm móng có thể phát triển ở móng tay, móng chân và thường do chủng nấm  Trichophyton và Epidermophyton gây ra. Một người có thể bị nấm ở một móng nhưng bệnh có khả năng lan ra các móng khác và đôi khi là toàn bộ móng tay hoặc móng chân.

Dấu hiệu nhận biết nấm móng:

• Nấm nóng thường xuất hiện đầu tiên ở bờ tự do của móng.
• Các móng bị bệnh sẽ dần dần dày lên và có màu vàng đục.
• Biến dạng móng hoặc làm cho móng tách khỏi nền móng…

2.6 Bệnh lang ben

Lang ben (có vùng gọi là lăng ben) là dạng nấm thân thường gặp. Bệnh do nấm men có tên Malassezia furfur gây ra. Thanh thiếu niên và người trẻ tuổi (đặc biệt 15–30 tuổi) là đối tượng dễ bị mắc lang ben. Ngoài ra, bệnh còn phát triển khi có các điều kiện thuận lợi như da dầu, đổ mồ hôi nhiều hoặc làm việc trong điều kiện nóng bí.

Dấu hiệu nhận biết bệnh lang ben gồm:

• Sự thay đổi màu sắc da: Xuất hiện mảng da có màu trắng, nâu, hồng hoặc xám nhạt…
• Da bong vảy: Vùng da bị lang ben sẽ bong vảy nhẹ, giống như được phủ phấn.
• Ngứa: Ngứa thường xuất hiện khi vùng da bị bệnh da nhiều mồ hôi, nhất là khi trời nóng.
• Không ăn nắng: Dấu hiệu đặc trưng của lang ben chính là không bị ảnh hưởng bởi ánh nắng, da vẫn sáng màu dù cho có tiếp xúc với ánh nắng gây ra sự tương phản màu sắc rõ nét.

2.7 Bị lác da (hắc lào)

Lác da hay còn gọi là lác đồng tiền hoặc bệnh hắc lào. Bệnh do các loại vi nấm như Trichophyton, Microsporum, Epidermophyton gây ra. Thường sẽ chỉ phát triển ở vùng thân người, không bao gồm các vùng đầu, bẹn, bàn chân, bàn tay)... Tình trạng lác da có thể trở nặng và lây lan khi cơ thể đổ nhiều mồ hôi hoặc mặc đồ ẩm mốc kéo dài.

Các dấu hiệu đặc trưng của bệnh gồm:

• Tổn thương da có dạng tròn như đồng tiền hoặc bầu dục.
• Màu đỏ ở vùng trung tâm tổn thương nhạt màu ở viền.
• Bề mặt vùng lác có vảy mỏng, khô hoặc bong tróc.
• Cảm giác ngứa ngáy xuất hiện.

3. Nguyên nhân gây nấm da

Bác sĩ Ngô Kim Hương (Phòng khám da liễu thẩm mỹ Thái Hà) chia sẻ: Nấm tồn tại xung quanh chúng ta và thậm chí nó chung sống “hoà bình” ngay trên cơ thể khỏe mạnh. Khi gặp các điều kiện thuận lợi thì các loại nấm mới gia tăng về số lượng, phá vỡ hệ cân bằng vi sinh vật của cơ thể. Khi số lượng nấm quá nhiều, vượt kiểm soát thì các bệnh nấm da sẽ bắt đầu xuất hiện. Vì vậy, bất cứ ai cũng có thể bị mắc bệnh nấm da, ít nhất là một lần trong đời.

Nguyên nhân gây bệnh nấm da:

• Môi trường nóng ẩm: Khí hậu nhiệt đới ẩm ướt là điều kiện lý tưởng cho nấm sinh sôi.
• Đổ nhiều mồ hôi: Vùng da ẩm ướt do mồ hôi là môi trường lý tưởng cho nấm phát triển.
• Vệ sinh cá nhân kém: Không tắm rửa thường xuyên, không lau khô người kỹ sau khi tắm, đặc biệt là các vùng da có nếp gấp (bẹn, nách, kẽ ngón chân).
• Mặc quần áo ẩm ướt, bó sát: Quần áo không khô, chất liệu không thoáng khí, bó sát gây bí bách, giữ ẩm, tạo điều kiện cho nấm phát triển.
• Dùng chung vật dụng cá nhân: Khăn tắm, quần áo, giày dép, lược, mũ, chăn gối... là con đường lây truyền nấm từ người bệnh sang người lành.
• Hệ miễn dịch suy giảm: Những người có hệ miễn dịch yếu (do bệnh tiểu đường, HIV/AIDS, ung thư, hoặc đang dùng thuốc ức chế miễn dịch) dễ bị nhiễm nấm hơn và bệnh thường nặng, khó điều trị hơn.
• Tổn thương da: Các vết trầy xước, nứt nẻ, hoặc các bệnh da liễu khác (như chàm, vảy nến) làm hàng rào bảo vệ da bị suy yếu, tạo điều kiện cho nấm xâm nhập.
• Tiếp xúc với thú nuôi nhiễm nấm: Chó, mèo, hoặc các vật nuôi khác bị nấm có thể lây truyền sang người.

4. Bệnh nấm da có lây không?

Nấm da là một bệnh có khả năng lây lan cao, cả trực tiếp và gián tiếp.

Các con đường lây nhiễm:

• Lây qua tiếp xúc trực tiếp: Xảy ra khi vùng da lành tiếp xúc trực tiếp với vùng da bị nhiễm nấm của người hoặc động vật bị bệnh. Ví dụ: ôm, chạm vào vùng da bị nấm.
• Lây gián tiếp qua vật dụng cá nhân nhiễm nấm: Đây là con đường lây truyền phổ biến. Vi nấm có thể tồn tại trên các vật dụng như khăn tắm, quần áo, giày dép, vớ, lược, mũ, chăn, gối của người bệnh. Khi người lành sử dụng chung, vi nấm sẽ bám vào da và gây bệnh.
• Từ thú nuôi sang người: Nếu thú nuôi trong nhà (chó, mèo) bị nhiễm nấm và không được điều trị, chúng có thể lây nấm sang người qua tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp qua lông rụng, đồ dùng của thú cưng.

5. Khi nào cần gặp bác sĩ

Mặc dù nhiều trường hợp nấm da có thể được điều trị bằng thuốc bôi không kê đơn, nhưng bạn cần tìm đến sự tư vấn của bác sĩ chuyên khoa da liễu trong các trường hợp sau:

• Khi triệu chứng không cải thiện: Sau 1 tuần tự điều trị tại nhà bằng các loại thuốc bôi không kê đơn, nếu các triệu chứng không thuyên giảm hoặc trở nên nặng hơn.
• Tổn thương lan rộng hoặc tái phát liên tục: Nấm da lan ra các vùng da khác, hoặc bệnh liên tục tái phát dù đã điều trị.
• Có dấu hiệu nhiễm trùng nặng: Vùng da bị nấm sưng to, đau nhức dữ dội, mưng mủ, có mùi hôi, hoặc kèm theo sốt.
• Nấm da đầu hoặc nấm móng: Các loại nấm này thường khó điều trị bằng thuốc bôi và cần thuốc uống theo toa của bác sĩ.
• Trẻ em, phụ nữ mang thai hoặc người bệnh mạn tính: Những đối tượng này cần được tư vấn và điều trị riêng biệt bởi bác sĩ để đảm bảo an toàn và hiệu quả.
• Không chắc chắn về chẩn đoán: Nếu bạn không chắc chắn liệu mình có bị nấm da hay một bệnh lý da liễu khác, hãy đi khám để được chẩn đoán chính xác.

6. Thăm khám và điều trị bệnh nấm da

Điều trị nấm da cần sự kiên trì và đúng phương pháp để đạt hiệu quả cao nhất và ngăn ngừa tái phát.

6.1 Chẩn đoán

Tại cơ sở y tế chuyên khoa, bác sĩ sẽ khai thác tiền sử bệnh lý và đánh giá các dấu hiệu lâm sàng của bệnh. Sử dụng thiết bị soi da chuyên dụng để tìm ra sự tồn tại của nấm da. Thăm khám da bằng đèn wood là biện pháp đơn giản nhất nhưng lại cho thấy hình ảnh da/ tóc màu xanh trắng đục nếu bị nhiễm vi nấm T.schoenleinii, hoặc màu xanh vàng sáng nếu bị nhiễm vi nấm M.audouinii, M.canis, M.ferrugineum,…

Ngoài ra, để củng cố thêm về kết quả thăm khám bằng đèn wood, tìm ra chính xác loại nấm gây bệnh, bệnh nhân sẽ phải thực hiện các kiểm tra chi tiết hơn. Bao gồm:

• Cạo tổn thương và soi nhuộm mẫu bệnh phẩm tại phòng xét nghiệm.
• Nuôi cấy và phân lập vi nấm để tìm ra thuốc điều trị đặc hiệu.
• Phản ứng PCR giúp phát hiện DNA của vi nấm gây bệnh.
• Nuôi cấy vi nấm trên môi trường Dermatophute (DTM)...

6.2 Điều trị nấm da

Nấm da không khó điều trị và thường sẽ thực hiện điều trị tại nhà với thuốc. Nguyên tắc chung trong điều trị nấm là phải tiến hành nhanh, liên tục, không ngắt quãng ngay cả khi các dấu hiệu bệnh đã được loại bỏ. Ngoài ra, cần kết hợp với việc giữ vệ sinh cá nhân và điều trị duy trì để hạn chế bệnh tái phát.

Tuỳ theo từng loại nấm da gặp phải mà bác sĩ sẽ tư vấn sử dụng thuốc điều trị ngoài da hoặc thuốc uống kháng nấm phù hợp. Thời gian điều trị bệnh nấm da có thể kéo dài từ 1-3 tháng tuỳ khả năng đáp ứng điều trị và các yếu tố tác động từ bên ngoài. Cần điều trị cho cả người thân để tránh lây nhiễm bệnh.

Ngoài ra, bệnh nhân cũng cần giữ cho vùng tổn thương khô thoáng để kiểm soát bệnh nhanh chóng hơn. Không lạm dụng thuốc corticosteroid hay bất kỳ loại thuốc chữa nấm da nào bởi nó đều có thể gây tác dụng phụ khi dùng không đúng cách, không có chỉ định.

7. Phòng ngừa tái phát và lây nhiễm

Phòng ngừa là yếu tố then chốt để tránh nấm da tái phát và ngăn chặn lây lan cho người khác.

7.1 Giữ vệ sinh cá nhân

• Tắm rửa hằng ngày: Tắm rửa sạch sẽ bằng xà phòng dịu nhẹ, đặc biệt sau khi vận động ra mồ hôi nhiều.
• Lau khô người kỹ lưỡng: Sau khi tắm, bơi lội hoặc vận động, hãy lau khô toàn bộ cơ thể, đặc biệt là các vùng da có nếp gấp (nách, bẹn, kẽ ngón chân).
• Mặc đồ rộng rãi, chất liệu cotton: Ưu tiên quần áo làm từ cotton hoặc các loại vải thoáng khí, thấm hút mồ hôi tốt. Tránh mặc đồ bó sát, ẩm ướt.
• Không đi chân trần nơi công cộng: Đặc biệt là ở những nơi ẩm ướt như hồ bơi, phòng tắm công cộng, phòng gym, nhà vệ sinh chung. Luôn mang dép hoặc giày bảo hộ.
• Thay quần áo, vớ thường xuyên: Đặc biệt là khi đổ mồ hôi.

7.2 Không dùng chung đồ dùng cá nhân

• Sử dụng riêng biệt: Khăn tắm, khăn mặt, quần áo, giày dép, vớ, mũ, lược, chăn gối, đồ dùng cá nhân khác nên được sử dụng riêng và không dùng chung với người khác, đặc biệt là người đang bị nấm da.
• Giặt giũ và phơi khô đúng cách: Giặt quần áo, khăn tắm bằng nước nóng (nếu chất liệu cho phép) và phơi dưới ánh nắng mặt trời trực tiếp để tiêu diệt vi nấm.

7.3 Chăm sóc thú cưng

• Tắm rửa định kỳ cho thú nuôi: Sử dụng xà phòng chuyên dụng cho thú cưng.
• Đưa đi khám nếu thấy dấu hiệu bất thường: Nếu thú nuôi có dấu hiệu rụng lông thành mảng, gãi nhiều, hoặc có các tổn thương da nghi ngờ nấm, hãy đưa chúng đến bác sĩ thú y để được chẩn đoán và điều trị kịp thời, tránh lây lan sang người.

Trên đây là những chia sẻ về các bệnh nấm da thường gặp. Hy vọng nó sẽ giúp bạn chủ động hơn trong việc phát hiện, thăm khám và điều trị nấm da. Nếu bạn cần thêm sự hỗ trợ từ bác sĩ chuyên khoa, hãy chủ động liên hệ với phòng khám da liễu thẩm mỹ Thái Hà chúng tôi.