Viêm nang lông: Nguyên nhân, dấu hiệu, cách điều trị hiệu quả

1. Viêm nang lông là bệnh gì?

Viêm nang lông là tình trạng viêm nhiễm ở một hoặc nhiều nang lông. Nang lông là một cấu trúc hình ống nhỏ nằm dưới da, nơi sợi lông mọc ra. Khi nang lông bị tổn thương, bít tắc hoặc bị tấn công bởi các tác nhân gây bệnh, chúng sẽ bị viêm, dẫn đến các biểu hiện như sẩn đỏ, mụn mủ, ngứa hoặc đau.

Bệnh có thể xảy ra ở bất kỳ vùng da nào có lông, ngoại trừ lòng bàn tay, lòng bàn chân, môi và màng nhầy. Các vị trí thường gặp nhất bao gồm da đầu, mặt, cổ, lưng, ngực, vai, mông, bẹn và chân.

2. Triệu chứng nhận biết viêm nang lông 

Việc nhận biết sớm các triệu chứng giúp điều trị kịp thời và ngăn ngừa biến chứng,

• Xuất hiện các cụm mụn đỏ hoặc mụn đầu trắng: Đây là dấu hiệu đặc trưng nhất, các nốt mụn nhỏ, sẩn đỏ xuất hiện xung quanh chân lông, thường có một sợi lông nhỏ ở giữa.
• Mụn nước chứa mủ: Các nốt mụn có thể tiến triển thành mụn nước nhỏ chứa mủ trắng hoặc vàng ở đỉnh, dễ vỡ ra khi chạm vào.
• Ngứa ngáy, rát da: Vùng da bị viêm thường kèm theo cảm giác ngứa khó chịu, đôi khi nóng rát hoặc châm chích.
• Đau nhức: Trong các trường hợp viêm sâu hoặc hình thành nhọt, người bệnh có thể cảm thấy đau nhức tại vùng bị ảnh hưởng.
• Vùng da bị viêm có thể sưng, đỏ: Da xung quanh nang lông bị viêm thường trở nên đỏ, sưng nhẹ.
• Sau khi mụn vỡ, có thể đóng vảy: Các mụn mủ sau khi vỡ sẽ khô lại và đóng thành vảy tiết.

3. Tác nhân gây viêm nang lông là gì

Viêm nang lông xảy ra khi nang lông bị tổn thương và tạo điều kiện cho các tác nhân gây bệnh xâm nhập.

• Vi khuẩn: Phổ biến nhất là Staphylococcus aureus (tụ cầu khuẩn). Đây là loại vi khuẩn thường trú trên da nhưng khi có điều kiện thuận lợi (da bị tổn thương, lỗ chân lông bít tắc) sẽ gây nhiễm trùng. Các loại vi khuẩn khác như Pseudomonas aeruginosa (gây viêm nang lông bồn nước nóng) hoặc vi khuẩn gram âm cũng có thể là tác nhân.
• Nấm: Điển hình là nấm men Malassezia (gây viêm nang lông Pityrosporum), thường phát triển mạnh trong môi trường da dầu, ẩm ướt. Các loại nấm da khác cũng có thể gây viêm nang lông.
• Virus: Một số loại virus như virus Herpes có thể gây ra các tổn thương giống viêm nang lông.
• Lông mọc ngược: Không phải là tác nhân nhiễm trùng, nhưng khi sợi lông mọc ngược vào trong da, cơ thể sẽ phản ứng như một vật thể lạ, gây viêm vô trùng. Tình trạng này đặc biệt phổ biến sau khi cạo, nhổ, hoặc wax lông không đúng cách.

4. Ai dễ bị viêm nang lông?

Viêm nang lông có thể ảnh hưởng đến cả người lớn và trẻ nhỏ, cả nam giới và nữ giới. Tuy nhiên, những đối tượng có nguy cơ mắc bệnh cao nhất gồm:

1. Vệ sinh cá nhân kém: Không tắm rửa thường xuyên, không làm sạch kỹ vùng da có lông, đặc biệt là sau khi đổ mồ hôi nhiều, tạo điều kiện cho vi khuẩn và bã nhờn tích tụ.
2. Da dầu và bị mụn trứng cá: Người da dầu không chỉ dễ bị mụn trứng cá mà còn phải đối mặt với tình trạng viêm nang lông. Nguyên nhân là do da dầu nhờn tiết ra nhiều khiến cho các nang lông bị bít tắc, tạo điều kiện lý tưởng cho vi khuẩn phát triển.
3. Hệ miễn dịch suy giảm: Những người mắc các bệnh lý nền như tiểu đường, HIV/AIDS, hoặc đang sử dụng thuốc ức chế miễn dịch (ví dụ: corticoid kéo dài) có khả năng đề kháng kém hơn, dễ bị nhiễm trùng và viêm nang lông nặng hơn.
4. Tắm bồn nước nóng hoặc bơi ở hồ bơi không được khử trùng tốt: Nước bẩn có thể chứa vi khuẩn Pseudomonas aeruginosa, gây viêm nang lông dạng phát ban sau khi tắm.
5. Cạo, nhổ, wax lông không đúng cách: Các thao tác này có thể gây tổn thương nhỏ trên da, làm yếu nang lông, hoặc khiến sợi lông bị đứt gãy và mọc ngược vào trong.
6. Đang điều trị bằng thuốc: Một số các loại thuốc bôi ngoài da, thuốc uống trong điều trị bệnh có thể làm tăng nguy cơ bị viêm nang lông.
7. Mặc đồ chật: Thường xuyên mặc đồ bó sát cơ thể, với chất liệu không thấm hút mồ hôi, quần áo giữ nhiệt hoặc sử dụng đồ bằng cao su…
8. Rối loạn nội tiết: đặc biệt trong tuổi dậy thì hoặc phụ nữ có thai.
9. Tiếp xúc với hóa chất, dầu mỡ: Những người làm việc trong môi trường công nghiệp, tiếp xúc thường xuyên với dầu mỡ, hóa chất có thể bị viêm nang lông do bít tắc và kích ứng.
10. Thói quen sờ, gãi, chà xát vùng da có lông: Hành động này có thể làm tổn thương nang lông, đẩy vi khuẩn vào sâu hơn hoặc làm lây lan nhiễm trùng.

5. Các dạng viêm nang lông

5.1 Phân loại theo mức độ tổn thương:

• Viêm nang lông nông (Superficial folliculitis): Đây là dạng nhẹ nhất, chỉ ảnh hưởng đến phần trên của nang lông. Biểu hiện là các nốt mụn nhỏ màu đỏ hoặc mụn đầu trắng có mủ, thường có sợi lông ở giữa. Các tổn thương này có thể gây ngứa nhẹ, rát và thường tự thuyên giảm sau vài ngày nếu được chăm sóc đúng cách.
• Viêm nang lông sâu (Deep folliculitis): Là dạng viêm nặng hơn, tấn công sâu vào gốc nang lông. Gây sưng tấy, viêm đỏ, đau rát dữ dội và có nguy cơ hình thành áp xe (ổ mủ lớn). Dạng này cần điều trị tích cực hơn và có thể để lại sẹo hoặc rụng lông vĩnh viễn.

5.2 Phân loại theo nguyên nhân:

• Viêm nang lông do vi khuẩn: Phổ biến nhất là do tụ cầu khuẩn Staphylococcus aureus (tụ cầu vàng). Ngoài ra, vi khuẩn Pseudomonas aeruginosa cũng có thể gây viêm nang lông, thường liên quan đến việc tắm bồn nước nóng hoặc hồ bơi không được khử trùng tốt.
• Viêm nang lông do nấm: Thường do nấm men Malassezia (gây viêm nang lông Pityrosporum) hoặc các loại nấm da khác. Biểu hiện là các nốt mụn đỏ ngứa trên lưng, ngực, vai.
• Viêm nang lông do virus: Ít phổ biến hơn, ví dụ như do virus Herpes, thường gây ra các cụm mụn nước.
• Viêm nang lông do lông mọc ngược (Pseudo-folliculitis barbae): Xảy ra khi sợi lông mọc ngược vào trong da hoặc cuộn tròn dưới da sau khi cạo, nhổ, wax lông, gây kích ứng và viêm. Thường gặp ở vùng cằm, cổ (ở nam giới) hoặc chân, vùng bikini (ở nữ giới).
• Viêm nang lông do hóa chất: Do tiếp xúc với dầu mỡ (thường gặp ở thợ máy, công nhân), hoặc do lạm dụng corticoid bôi ngoài da.

6. Bệnh viêm nang lông có lây không

Viêm nang lông, đặc biệt là do vi khuẩn hoặc nấm, có khả năng lây lan.

6.1. Cơ chế lây lan

• Lây qua tiếp xúc trực tiếp: Xảy ra khi vùng da lành của người tiếp xúc trực tiếp với vùng da bị nhiễm bệnh (mụn mủ, vết loét, dịch tiết) của người hoặc động vật bị viêm nang lông.
• Lây gián tiếp qua vật dụng cá nhân nhiễm khuẩn: Vi khuẩn hoặc nấm gây viêm nang lông có thể tồn tại trên các vật dụng cá nhân như khăn tắm, quần áo, dao cạo, bàn chải, ga trải giường, vỏ gối. Khi người lành sử dụng chung các vật dụng này, mầm bệnh có thể lây sang và gây nhiễm trùng.
• Từ thú nuôi sang người: Nếu thú nuôi trong nhà (chó, mèo) bị nhiễm nấm hoặc vi khuẩn gây viêm nang lông và không được điều trị, chúng có thể lây truyền sang người qua tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp qua lông rụng, đồ dùng của thú cưng.

6.2. Đối tượng dễ bị lây

• Người có hệ miễn dịch suy yếu: Những người mắc các bệnh lý nền như tiểu đường, HIV/AIDS, hoặc đang sử dụng thuốc ức chế miễn dịch (ví dụ: corticoid kéo dài) có khả năng đề kháng kém hơn, dễ bị nhiễm trùng và lây lan hơn.
• Người sống chung hoặc tiếp xúc gần với người bị viêm nang lông: Các thành viên trong gia đình, bạn cùng phòng ký túc xá có nguy cơ cao hơn do dùng chung không gian sống và đôi khi là vật dụng.
• Người thường xuyên sử dụng chung đồ dùng cá nhân ở nơi công cộng: Ví dụ như ở phòng gym, spa, tiệm cắt tóc, hồ bơi công cộng nếu các vật dụng không được vệ sinh và khử trùng đúng cách.

7. Khi nào cần thăm khám bác sĩ?

Bạn nên tìm đến sự tư vấn của bác sĩ chuyên khoa da liễu khi:

• Tình trạng viêm không cải thiện: Sau vài ngày tự chăm sóc tại nhà hoặc dùng các loại thuốc không kê đơn mà các triệu chứng không thuyên giảm, hoặc thậm chí trở nên nặng hơn.
• Tổn thương lan rộng nhanh chóng: Các nốt viêm xuất hiện ngày càng nhiều, lan ra các vùng da khác.
• Xuất hiện mụn mủ lớn, áp xe: Hoặc có dấu hiệu nhiễm trùng nặng như sưng to, đau nhức dữ dội, có mủ, kèm theo sốt, ớn lạnh, hoặc sưng hạch bạch huyết.
• Viêm nang lông tái phát liên tục: Bệnh thường xuyên tái đi tái lại, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của bạn.
• Viêm nang lông ở những vùng nhạy cảm: Như mặt, vùng kín, hoặc da đầu, nơi việc tự điều trị có thể khó khăn và dễ gây biến chứng.
• Ở trẻ em hoặc người có bệnh lý nền: Trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai, người mắc các bệnh như tiểu đường, HIV/AIDS, hoặc người đang sử dụng thuốc ức chế miễn dịch cần được thăm khám và điều trị đặc biệt để tránh biến chứng.
• Không chắc chắn về chẩn đoán: Nếu bạn không chắc chắn liệu mình có bị viêm nang lông hay một bệnh lý da liễu khác, hãy đi khám để được chẩn đoán chính xác.

8. Cách điều trị viêm nang lông?

Việc điều trị sẽ được cá nhân hóa tùy thuộc vào mức độ nặng nhẹ, nguyên nhân và vị trí của viêm nang lông. Nhưng trước tiên cần chẩn đoán chính xác:

8.1 Thăm khám và chẩn đoán

• Kiểm tra lâm sàng: Bác sĩ sẽ thăm khám trực tiếp vùng da bị tổn thương, hỏi về tiền sử bệnh, các triệu chứng và thói quen sinh hoạt của bạn.
• Lấy mẫu xét nghiệm: Để xác định chính xác tác nhân gây bệnh (vi khuẩn, nấm, virus), bác sĩ có thể lấy mẫu mủ từ mụn, vảy da hoặc sợi lông để:
  + Soi tươi dưới kính hiển vi: Giúp nhanh chóng phát hiện sự có mặt của vi khuẩn, nấm.
  +Nuôi cấy: Giúp xác định chính xác loại vi khuẩn hoặc nấm và độ nhạy cảm với kháng sinh/kháng nấm, từ đó lựa chọn thuốc điều trị hiệu quả nhất.

8.2 Chăm sóc da khoa học

Muốn kiểm soát và điều trị hiệu quả viêm nang lông, chúng ta cần chăm sóc da một cách khoa học. Bởi chỉ khi đảm bảo các điều kiện vệ sinh cơ thể thì các dấu hiệu viêm mới có thể thuyên giảm và biến mất bền vững.

Một số những việc bệnh nhân cần làm gồm:

• Tắm rửa thường xuyên, nhất là sau khi đổ mồ hôi nhiều.
• Dùng khăn mặt, khăn tắm sạch sau mỗi lần tắm.
• Không dùng chung khăn với người khác để tránh lây nhiễm vi khuẩn/nấm.
• Giặt khăn và quần áo bằng nước nóng và xà phòng, đặc biệt với đồ dễ thấm dầu mồ hôi.
• Tránh ma sát từ ba lô, mũ bảo hiểm, quần áo bó sát. Không mặc đồ chật, đồ giữ nhiệt quá nhiều.
• Chọn quần áo thoáng mát, dễ thấm mồ hôi. Thay và giặt đồ thật sạch trước khi mặc.
• Vệ sinh bồn tắm nước nóng, hồ bơi thường xuyên. Tắm lại bằng nước sạch ngay sau khi bơi. Lau khô người và thay quần áo sạch.

8.3 Điều trị viêm nang lông với thuốc

Thuốc được sử dụng phổ biến nhất hiện nay gồm:

• Kem kháng sinh tại chỗ: Tiêu diệt vi khuẩn gây viêm (chủ yếu tụ cầu).
• Kháng sinh đường uống: Điều trị các trường hợp nhiễm trùng lan rộng hoặc tái phát nhiều lần.
• Kem chống nấm tại chỗ: Diệt nấm gây viêm nang lông, đặc biệt do Malassezia hoặc Candida.
• Dầu gội chống nấm: Giảm sự phát triển của nấm trên da đầu và thân mình.
• Thuốc chống nấm đường uống: Diệt nấm từ bên trong cơ thể, nâng cao hiệu quả của thuốc bôi ngoài da.
• Kem steroid (kem chứa corticosteroid tại chỗ): Giảm viêm, đỏ, ngứa. Không dùng nếu nghi ngờ nhiễm khuẩn/nấm chưa kiểm soát.
• Corticosteroid đường uống: Giảm viêm mạnh, dùng cho các trường hợp nặng, viêm nang lông dạng đặc biệt (như eosinophilic folliculitis).

8.4 Điều trị kết hợp bằng laser

Được thực hiện với các mức độ bệnh nặng đến rất nặng. Lúc này, tia laser có thể giúp giảm viêm nhanh chóng để làm dịu tổn thương da. Đồng thời, năng lượng ánh sáng cũng có tác dụng tiêu diệt tác nhân gây bệnh ở vùng viêm nang lông. Kích thích quá trình tái tạo và phục hồi da một cách tự nhiên để nâng cao hiệu quả điều trị viêm nang lông.

8.5 Peel da sinh học nồng độ thấp

Peel da sinh học nồng độ thấp là phương pháp sử dụng các acid hữu cơ như AHA, BHA, PHA... với nồng độ từ 10–30%, nhằm loại bỏ tế bào chết trên bề mặt da, hỗ trợ làm sạch lỗ chân lông, cải thiện tình trạng viêm nang lông một cách nhẹ nhàng và an toàn.

• Tăng cường bong sừng, làm sạch tế bào chết để giúp lỗ chân lông thông thoáng.
• Giảm sự tích tụ của vi khuẩn, dầu thừa và tế bào chết gây ra viêm nang lông.
• Thúc đẩy tái tạo tế bào da, hỗ trợ làm mờ thâm sau viêm nang lông biến mất.

8.6 Tiểu phẩu rạch mủ áp xe

Trong trường hợp viêm nang lông tiến triển nặng và hình thành ổ áp-xe (tụ mủ dưới da), tiểu phẫu rạch dẫn lưu mủ là cần thiết để ngăn ngừa biến chứng và giảm đau cho bệnh nhân. 

• Ổ áp-xe lớn, đau nhức, căng đỏ, có dấu hiệu lan rộng.
• Viêm nang lông chuyển biến mưng mủ và không đáp ứng điều trị bảo tồn.

Thủ thuật này sẽ được thực hiện tại cơ sở y tế, với điều kiện vô khuẩn và do bác sĩ chuyên khoa tiến hành. Nguy cơ sẹo có thể xảy ra bởi tiểu phẫu sẽ sử dụng dao kéo nên sẽ gây tổn thương da.

Viêm nang lông là một bệnh lý phổ biến nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát và điều trị hiệu quả. Việc chủ động nhận biết dấu hiệu, áp dụng các biện pháp vệ sinh và phòng ngừa đúng cách, cùng với việc thăm khám bác sĩ kịp thời khi cần thiết, sẽ giúp bạn bảo vệ làn da khỏe mạnh, tự tin và tránh những phiền toái do viêm nang lông gây ra.