Bị viêm da cơ địa là như thế nào? Bệnh có chữa được không?

1. Viêm da cơ địa là gì?

Viêm da cơ địa là một bệnh da liễu mãn tính thường gặp, đặc trưng bởi tình trạng viêm da kéo dài, tái đi tái lại nhiều lần. Bệnh không chỉ đơn thuần là sự tổn thương ngoài da mà còn phản ánh sự rối loạn phức tạp của hệ miễn dịch và cấu trúc hàng rào bảo vệ da. 

Bất kỳ độ tuổi nào cũng có thể mắc viêm da cơ địa. Người bị viêm da cơ địa thường có làn da khô, dễ kích ứng, ngứa ngáy kéo dài và dễ tái phát khi gặp các yếu tố khởi phát như thay đổi thời tiết, tiếp xúc hóa chất hoặc căng thẳng tâm lý.

Đặc điểm quan trọng của viêm da cơ địa là tính chất “mạn tính - tái phát”, nghĩa là bệnh không thể tự khỏi hoàn toàn trong thời gian ngắn mà diễn tiến từng đợt bùng phát xen kẽ với giai đoạn thuyên giảm. Chính vì vậy, viêm da cơ địa thường gây ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống, làm người bệnh mất ngủ, giảm hiệu quả lao động, và đặc biệt dễ bị rối loạn tâm lý do mất tự tin về thẩm mỹ.

Sau đây là một số dữ liệu liên quan đến bệnh viêm da cơ địa theo độ tuổi đã được ghi nhận:

Tại Việt Nam, tỷ lệ viêm da cơ địa ở trẻ nhỏ (0-5 tuổi) cao nhất, chiếm từ 20–25%. Theo tổ chức National Eczema Association, khoảng 10–20% trẻ em toàn cầu bị viêm da cơ địa.

Một nghiên cứu toàn cầu năm 2025 ghi nhận tỷ lệ mắc chung ở người trưởng thành (≥16 tuổi) là khoảng 9.6%. Phân tích dữ liệu từ Mỹ (NHANES) cho thấy 4.5–20.7% người ≥75 tuổi có triệu chứng AD trong vòng 1 năm.

2. Nguyên nhân gây viêm da cơ địa

Viêm da cơ địa là bệnh da liễu mạn tính có cơ chế hình thành phức tạp. Nhiều nghiên cứu cho thấy bệnh không xuất phát từ một nguyên nhân duy nhất mà là sự kết hợp của yếu tố di truyền, rối loạn miễn dịch và tác nhân môi trường.

2.1. Yếu tố di truyền

Yếu tố di truyền là một trong những căn nguyên quan trọng nhất gây viêm da cơ địa. Trẻ có cha hoặc mẹ bị các bệnh dị ứng như viêm da cơ địa, viêm mũi dị ứng hay hen suyễn thường có nguy cơ mắc bệnh cao hơn nhiều so với trẻ bình thường. 

Sự đột biến ở gen filaggrin - loại gen quy định sự hình thành lớp sừng bảo vệ da - khiến da dễ mất nước, hàng rào bảo vệ suy yếu và dễ thấm các chất gây kích ứng. Điều này lý giải vì sao bệnh có tính chất gia đình và thường khởi phát từ rất sớm.

2.2. Rối loạn hệ miễn dịch

Ở người khỏe mạnh, hệ miễn dịch có vai trò nhận diện và loại bỏ các tác nhân gây hại. Tuy nhiên, ở người bị viêm da cơ địa, hệ miễn dịch hoạt động quá mức và phản ứng mạnh ngay cả với các yếu tố vốn vô hại như bụi bẩn, phấn hoa hoặc một số loại thực phẩm.

Hậu quả là da bị viêm kéo dài, xuất hiện tình trạng đỏ, sưng và ngứa. Chính sự rối loạn này tạo nên vòng lặp bệnh lý khó dứt, khiến bệnh dễ tái phát nhiều lần trong năm.

2.3. Yếu tố môi trường

Môi trường sống đóng vai trò không nhỏ trong việc khởi phát và làm nặng thêm viêm da cơ địa. Thời tiết hanh khô, nhiệt độ thay đổi đột ngột, ô nhiễm không khí, phấn hoa, lông động vật hay khói thuốc lá đều có thể kích thích bệnh bùng phát.

Ngoài ra, việc tiếp xúc thường xuyên với hóa chất tẩy rửa mạnh, xà phòng, dung dịch sát khuẩn hoặc mỹ phẩm không phù hợp cũng khiến da bị tổn thương và dễ kích ứng.

2.4. Ảnh hưởng của yếu tố tâm lý

Căng thẳng tâm lý, áp lực công việc hoặc mất ngủ kéo dài được xem là những yếu tố góp phần làm bệnh nặng hơn. Stress có thể khiến hệ miễn dịch phản ứng quá mức, đồng thời làm rối loạn hàng rào bảo vệ da. Đây cũng là nguyên nhân giải thích vì sao nhiều bệnh nhân phản ánh bệnh thường bùng phát khi gặp áp lực tinh thần.

3. Triệu chứng viêm da cơ địa

Viêm da cơ địa có biểu hiện rất đa dạng, thay đổi theo từng giai đoạn bệnh và độ tuổi của người mắc. Tuy nhiên, bệnh có một số đặc điểm điển hình dễ nhận biết.

3.1. Ngứa ngáy kéo dài

Ngứa là triệu chứng phổ biến và gây khó chịu nhất ở bệnh nhân viêm da cơ địa. Cảm giác ngứa thường xuất hiện liên tục, đặc biệt nặng hơn vào ban đêm, khiến người bệnh khó ngủ và dễ gãi nhiều. Việc gãi không chỉ làm da trầy xước mà còn tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập, khiến tình trạng viêm nhiễm trở nên nghiêm trọng hơn.

3.2. Da khô và bong tróc

Người bị viêm da cơ địa có làn da khô, thiếu độ ẩm và dễ bong vảy. Khi sờ vào, bề mặt da thường thô ráp, mất đi sự mịn màng tự nhiên. Tình trạng này kéo dài khiến da mất khả năng bảo vệ, trở nên nhạy cảm hơn với các yếu tố từ môi trường và làm bệnh dễ bùng phát.

3.3. Tổn thương da đa dạng

Các tổn thương da ở viêm da cơ địa thay đổi tùy giai đoạn. Trong đợt cấp tính, da thường đỏ rực, sưng tấy, rỉ dịch và đóng vảy vàng. Khi chuyển sang giai đoạn mạn tính, da trở nên dày sừng, sẫm màu, thậm chí xuất hiện các vết nứt do gãi quá nhiều. Đây là những dấu hiệu khiến bệnh nhân cảm thấy đau rát và mất tự tin.

3.4. Vị trí tổn thương theo từng độ tuổi

Ở trẻ sơ sinh, viêm da cơ địa thường xuất hiện ở vùng mặt, đặc biệt là má, trán hoặc da đầu. Trẻ nhỏ và thiếu niên thường có tổn thương tập trung ở nếp gấp khuỷu tay, khoeo chân và cổ tay. Đối với người trưởng thành, vị trí thường gặp là bàn tay, bàn chân, vùng cổ, quanh mắt hoặc ngực. Việc tổn thương xuất hiện ở những vùng dễ thấy làm ảnh hưởng lớn đến thẩm mỹ và giao tiếp hằng ngày.

3.5. Ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống

Ngoài các triệu chứng ngoài da, viêm da cơ địa còn tác động sâu đến đời sống tinh thần. Người bệnh thường xuyên mất ngủ vì ngứa ngáy, dẫn đến mệt mỏi, giảm tập trung và giảm năng suất lao động. Tổn thương da rõ rệt khiến bệnh nhân mất tự tin, từ đó dễ rơi vào trạng thái căng thẳng hoặc trầm cảm.

4. Bị viêm da cơ địa có nguy hiểm không?

Viêm da cơ địa là bệnh da liễu mạn tính, thường không đe dọa trực tiếp đến tính mạng nhưng có thể gây ra nhiều ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe thể chất và tinh thần của người bệnh. Mức độ nguy hiểm của bệnh phụ thuộc vào tần suất tái phát, mức độ tổn thương da và khả năng chăm sóc, điều trị đúng cách.

Trước hết, bệnh có thể gây tổn thương da kéo dài. Những cơn ngứa dữ dội khiến người bệnh thường xuyên gãi, làm da bị trầy xước, chảy máu và dễ để lại sẹo thâm, dày sừng hoặc lichen hóa. Về lâu dài, làn da mất đi tính thẩm mỹ, ảnh hưởng lớn đến sự tự tin trong giao tiếp và đời sống xã hội.

Ngoài ra, viêm da cơ địa còn tiềm ẩn nguy cơ nhiễm trùng da thứ phát. Khi da bị tổn thương và hàng rào bảo vệ da suy yếu, vi khuẩn, virus hoặc nấm có thể xâm nhập, gây biến chứng như chốc lở, viêm mô tế bào hoặc thậm chí nhiễm trùng lan rộng.

Bệnh cũng có liên quan đến một số tình trạng khác, đặc biệt là hen phế quản, viêm mũi dị ứng hoặc viêm kết mạc dị ứng. Đây được xem là “tam chứng dị ứng” mà nhiều bệnh nhân viêm da cơ địa có nguy cơ gặp phải, khiến việc kiểm soát sức khỏe trở nên phức tạp hơn.

Không chỉ ảnh hưởng đến thể chất, bệnh còn tác động mạnh mẽ đến tâm lý và chất lượng cuộc sống. Cơn ngứa kéo dài, giấc ngủ bị gián đoạn và tình trạng mất thẩm mỹ khiến nhiều người rơi vào căng thẳng, lo âu, thậm chí trầm cảm.

Tóm lại, viêm da cơ địa không nguy hiểm đến tính mạng nhưng có thể gây ra nhiều biến chứng và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng sống nếu không được quản lý đúng cách.

5. Viêm da cơ địa có chữa được không?

Cho đến nay, y học vẫn chưa tìm ra phương pháp giúp chữa khỏi hoàn toàn viêm da cơ địa, do bệnh có liên quan đến cơ địa, miễn dịch và yếu tố di truyền. Tuy nhiên, với sự phát triển của y học hiện đại, bệnh hoàn toàn có thể được kiểm soát hiệu quả và duy trì ổn định lâu dài.

Trong giai đoạn cấp tính, bác sĩ thường chỉ định thuốc bôi chứa corticosteroid, thuốc ức chế calcineurin hoặc kháng histamin để giảm viêm và kiểm soát ngứa. Nếu tình trạng nặng hơn, người bệnh có thể cần đến thuốc uống hoặc các phương pháp điều trị chuyên sâu như quang trị liệu (phototherapy) hoặc thuốc sinh học thế hệ mới.

Bên cạnh thuốc, việc dưỡng ẩm hằng ngày vẫn giữ vai trò nền tảng giúp phục hồi hàng rào bảo vệ da, hạn chế khô ráp và giảm nguy cơ tái phát. Người bệnh cũng cần tránh các yếu tố kích thích như hóa chất, bụi bẩn, thực phẩm dễ gây dị ứng và đặc biệt là hạn chế gãi để tránh làm tổn thương da.

Ngoài ra, chế độ sinh hoạt và tâm lý ổn định đóng vai trò quan trọng. Ngủ đủ giấc, giữ tinh thần thoải mái, kết hợp dinh dưỡng hợp lý sẽ giúp cơ thể tăng sức đề kháng, từ đó giảm tần suất và mức độ tái phát bệnh.

Có thể khẳng định rằng, mặc dù viêm da cơ địa chưa thể chữa khỏi hoàn toàn, nhưng nếu tuân thủ phác đồ điều trị, chăm sóc da đúng cách và duy trì lối sống lành mạnh, người bệnh hoàn toàn có thể kiểm soát bệnh trong thời gian dài và sống khỏe mạnh như bình thường.

6. Cách phòng ngừa và kiểm soát tái phát viêm da cơ địa

Phòng ngừa và kiểm soát tái phát giữ vai trò rất quan trọng trong quản lý bệnh viêm da cơ địa. Người bệnh cần phối hợp nhiều biện pháp từ chế độ chăm sóc da, dinh dưỡng đến lối sống khoa học.

6.1. Dưỡng ẩm da hằng ngày

Da khô là yếu tố làm nặng thêm viêm da cơ địa, do đó việc dưỡng ẩm cần được thực hiện thường xuyên. Người bệnh nên chọn kem dưỡng ẩm không chứa hương liệu, cồn hoặc chất bảo quản mạnh. Việc thoa kem nên thực hiện ngay sau khi tắm để khóa ẩm tốt hơn, duy trì hàng rào bảo vệ da và giảm nguy cơ tái phát.

6.2. Lựa chọn trang phục phù hợp

Trang phục có thể ảnh hưởng trực tiếp đến làn da nhạy cảm. Người bệnh nên ưu tiên quần áo cotton mềm, thoáng khí, tránh vải len, sợi tổng hợp dễ gây kích ứng. Ngoài ra, cần giặt quần áo bằng loại bột giặt dịu nhẹ, không có hương liệu mạnh để giảm nguy cơ gây ngứa.

6.3. Chế độ dinh dưỡng khoa học

Dinh dưỡng đóng vai trò hỗ trợ quan trọng trong việc cải thiện tình trạng viêm da cơ địa. Người bệnh cần bổ sung nhiều rau xanh, trái cây giàu vitamin A, C, E và omega-3 từ cá biển để tăng cường sức khỏe làn da. Đồng thời, nên hạn chế thức ăn dễ gây dị ứng như hải sản, trứng hoặc sữa bò nếu cơ thể đã từng phản ứng với chúng. Uống đủ nước mỗi ngày cũng giúp duy trì độ ẩm tự nhiên cho da.

6.4. Quản lý căng thẳng và giấc ngủ

Stress và thiếu ngủ là hai yếu tố kích thích bệnh bùng phát. Người bệnh nên duy trì thói quen ngủ đủ 7-8 tiếng mỗi ngày, đồng thời áp dụng các biện pháp giảm căng thẳng như tập yoga, thiền, đi bộ hoặc đọc sách. Tâm lý thoải mái không chỉ giúp kiểm soát triệu chứng mà còn hỗ trợ phục hồi da tốt hơn.

6.5. Tránh tác nhân kích thích

Để hạn chế tái phát, người bệnh cần xác định và tránh các yếu tố khiến bệnh bùng phát như khói thuốc lá, bụi bẩn, phấn hoa, lông động vật hoặc hóa chất tẩy rửa mạnh. Khi bắt buộc phải tiếp xúc, nên sử dụng găng tay bảo hộ hoặc khẩu trang để giảm nguy cơ kích ứng da.

6.6. Tái khám định kỳ

Viêm da cơ địa có thể trở nặng nếu không được kiểm soát kịp thời. Do đó, người bệnh cần tái khám định kỳ theo hướng dẫn của bác sĩ để đánh giá tình trạng da, điều chỉnh thuốc hoặc thay đổi phương pháp chăm sóc. Việc theo dõi thường xuyên giúp ngăn ngừa biến chứng như bội nhiễm da, viêm da mạn tính hoặc để lại sẹo.

Viêm da cơ địa là bệnh da liễu mạn tính, gây nhiều khó chịu nhưng không phải là không thể kiểm soát. Hiểu rõ viêm da cơ địa là gì, nguyên nhân và cách điều trị sẽ giúp người bệnh chủ động hơn trong việc chăm sóc sức khỏe và phòng ngừa tái phát. Dù không thể chữa khỏi hoàn toàn, nhưng với phương pháp điều trị phù hợp và lối sống lành mạnh, bạn hoàn toàn có thể chung sống hòa bình với bệnh và duy trì chất lượng cuộc sống tốt.